ازدواج موقت

قانون‌گذار ثبت نكاح در دفتر رسمي ازدواج را لازم شمرده است و هدف از اين الزام، آسان كردن اثبات ازدواج و حمايت از حقوق كودكان و نيز بانوان است.

در نظام حقوقي كشور ما به تبعيت از فقه شيعه، دو نوع ازدواج به رسميت شناخته شده و قانوني است: ازدواج دائم و عقد موقت. ازدواج موقت يا عقد موقت، همان‌طور كه از عنوان آن مشخص است، بر خلاف نكاح دائم براي مدت معيني منعقد مي‌شود. البته طول اين مدت با محدوديت شرعي يا قانوني مواجه است. در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع ثبت كردن ازدواج موقت مي‌پردازيم.

ثبت ازدواج موقت

ماده ۴۹ قانون حمايت خانواده در مورد مردي كه اقدام به انعقاد عقد نكاح با زني نموده ولي ازدواج خود را در دفتر رسمي ازدواج به ثبت نرساند، دو تكليف و ضمانت اجرا را پيش‌بيني نموده است:

• مطابق تكليف اول، شوهر ملزم به ثبت نكاح در دفتر ازدواج مي‌گردد.
• ضمانت اجراي كيفري تخلف از حكم قانون نيز پرداخت جزاي نقدي درجه پنج يا حبس تعزيري درجه هفت براي مرد خواهد بود. با اين توضيح كه جزاي نقدي درجه پنج بيش از هشت ميليون تومان الي هجده ميليون تومان است و حبس تعزيري درجه هفت، شامل حبس از ۹۱ روز تا ۶ ماه خواهد بود.

 نكته‌اي كه بايد به آن توجه شود آن است كه تكليف و ضمانت اجراي كيفري در نظر گرفته شده در ماده ۴۹ قانون حمايت خانواده، اختصاص به عقد نكاح دائم داشته و علي‌القاعده در مورد ازدواج موقت اجرا نمي‌شود. اگر علاقه به مطالب حقوق خانواده داريد مطلب مرداني كه مي‌خواهند ازدواج دوم داشته باشند، حتما بخوانند! را مطالعه كنيد.

در نتيجه، ثبت عقد موقت از نظر قانون اصولا الزامي نبوده و عدم ثبت آن نيز با ضمانت اجرايي مواجه نيست. چرا كه قانون‌گذار در قانون حمايت خانواده تنها در خصوص عقد دائم مجازات عدم ثبت ازدواج را مقرر داشته است.

الزام به ثبت ازدواج موقت

همان‌طور كه در بخش قبل توضيح داديم، اصولا ثبت صيغه از نظر قانون الزامي نبوده و در نتيجه مجازاتي نيز براي عدم ثبت عقد موقت در قانون در نظر گرفته نشده است. با اين وجود، در برخي موارد استثنايي مطابق قانون حمايت خانواده، ثبت ازدواج موقت نيز اجباري است. موارد الزام به ثبت صيغه مطابق ماده ۲۱ قانون حمايت خانواده عبارتند از:

• درمواردي‌كه در مدت ازدواج موقت، زن باردار شود.
• زماني‌كه ثبت عقد موقت به صورت شرط ضمن ازدواج موقت قيد شود.
• درصورتي‌كه طرفين پس از ازدواج موقت در مورد ثبت عقد موقت توافق نمايند.

اگر چه در خصوص ثبت اجباري ازدواج موقت، قانون‌گذار مجازات كيفري و حقوقي را عنوان نموده است اما در عمل هيچ‌گونه مجازاتي براي چنين ازدواجي اعمال نمي‌شود.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي مطلب مجازات رابطه مرد زن‌دار با دختر مجرد چيست؟  را مطالعه كنيد.

ازدواج موقت از سنت‌هاي پيامبر اسلام است و تنها فرق ازدواج موقت با ازدواج دائم مدت‌دار بودن آن است. يعني بعد از تمام شدن مدتي كه دو نفر با هم توافق كرده‌اند، عقد خود به خود باطل مي‌شود و نياز به صيغه طلاق ندارد.

نوع اول ازدواج، دائم است كه در آن اگر زوجين از يكديگر طلاق نگيرند يا يكي از زوجين فوت نكند، همچنان بر همديگر محرم مي‌مانند و در كنار فرزندان خود زندگي مي‌كنند. در چنين خانواده‌اي حقوق زوجين و فرزندان مشخص است و زندگي اعضاي خانواده در كنار هم و معمولا زير يك سقف است. نوع ديگر ازدواج، از نوع موقت است اين ازدواج بر خلاف نوع دائم احكام خاص خودش را دارد. مثلا زن از شوهر ارث نمي‌برد و سهم او از ارث به همان ميزاني است كه در زمان عقد قيد شده است. در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع حقوق فرزندان در ازدواج موقت مي‌پردازيم.

• اگر به هر دليلي زن و شوهري كه با يكديگر ازدواج موقت كرده‌اند بچه‌دار شوند اين بچه از نظر حقوقي هيچ تفاوتي با فرزند حاصل از ازدواج دائم نخواهد داشت و تمام شئونات وي را دارا خواهد بود.
• در ماده ۱۱۵۸ قانون مدني مي‌خوانيم: «طفل متولد در زمان زوجيت ملحق به شوهر است، مشروط بر اينكه از تاريخ نزديكي تا زمان تولد كمتر از شش ماه و بيشتر از ده ماه نگذشته باشد.» همچنين وي از پدر و مادر خود ارث خواهد برد. نفقه وي نيز بر پدر واجب است.
• در ازدواج موقت اگر فرزندي حاصل شود نفقه كودك بر عهده پدر است.

• شايد بگوييد، ازدواج موقت ممكن است يك روزه باشد و اتفاقا زوجه در اثر مباشرت با شوهر بچه‌دار شود، در اين‌صورت‌كه اين دو فرد بعد از ۲۴ ساعت به همديگر نامحرم خواهند شد. تكليف كودك چه خواهد شد؟ در جواب پرسش بايد بگوييم كه اين احتمال وجود دارد و اگر چنين اتفاقي روي داد بايد در مرحله اول والدين كودك بنا به حكم اخلاق ازدواج دائم كنند يا حداقل مدت ازدواج موقت‌ خود را چند سال تمديد نمايند تا كودك از نعمت هم پدر و هم مادر بهره‌مند گردد.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي قانون، خواستگاري را براي اين مردان ممنوع كرده است مطالعه كنيد.

مرد و زني كه با يكديگر به‌صورت موقت ازدواج مي‌كنند، داراي حقوق و تكاليفي هستند.

عقد نكاح همين كه به‌طور صحيح و با رعايت شرايط قانوني واقع شد، از نظر شرعي زن و شوهر بر يكديگر حلال شمرده مي‌شوند. از نظر حقوقي نيز رابطه زوجيت بين آن‌ها برقرار است. با ايجاد رابطه زوجيت كه ممكن است در نتيجه نكاح دائم يا موقت، ايجاد شده باشد زن و مرد داراي الزاماتي هستند كه در طول عقد و حتي پس از آن بايد به آن پايبند باشند. در اين نوشتار از مجله دلتا به موضوع تكاليف در ازدواج موقت مي‌پردازيم.

نفقه زن

در نكاح دائم به محض انعقاد عقد نكاح، نفقه زن بر عهده شوهر است. اما در نكاح موقت، مرد الزامي براي پرداخت نفقه به همسرش ندارد. مگر اينكه در عقد موقت، زن شرط كرده باشد كه شوهر نفقه مشخصي را به وي بپردازد يا از ابتدا عقد به منظور دريافت نفقه منعقد شده باشد.

 ثبت نكاح موقت

در ابتداي امر، الزامي براي ثبت ازدواج موقت وجود ندارد و ازدواج موقت همين كه با صيغه صحيح ( فارسي يا عربي ) با رعايت قيد مهلت و مهريه قرائت شود، عقد جاري شده و نيازي به ثبت آن وجود ندارد.

البته اين تجويز قانونگذار تا جايي است كه زوجه در نتيجه ازدواج موقت، باردار نشود.

هم‌چنين اگر زن يا شوهر در ضمن عقد، ثبت آن را شرط كنند يا هر دو بر آن توافق كنند، در اين‌صورت، ثبت نكاح موقت بازهم ضروري است.

 مهريه زن

در نكاح موقت، از ابتدا بايد مدت عقد ( اعم از يك يا چند ساعت، يك يا چند روز، يك يا چند ماه و يك يا چند سال ) و نيز ميزان مهريه به طور روشن و دقيق قيد شود وگرنه عقد باطل است.

در نكاح موقت، چه مرد با زن نزديكي كند و چه نزديكي نكند، بايد تمام مهريه تعيين شده را به زن بپردازد. البته اگر مرد پيش از نزديكي، تمام مدت را به زن بذل كند، در اين‌صورت، بايد تنها نيمي از مهريه مشخص شده را بپردازد.

 تبعيت زن از شوهر

در نكاح دائم، مديريت و رياست خانواده، از خصايص مرد شمرده شده است. زن بايد از شوهر خود اطاعت كند.

زن بايد در منزلي سكونت كند كه شوهر تعيين كرده است. مرد نيز در صورتي‌كه شغل زن را مخالف حيثيت خانوادگي قلمداد كند، مي‌تواند از ادامه كار زن جلوگيري كند.

حتي زن براي خروج از منزل بايد از شوهر خود اجازه بگيرد. اما در نكاح موقت، اين احكام جاري نيست. زن تكليفي به تبعيت از شوهر ندارد و مي‌تواند بدون اجازه وي از منزل خارج شود. مرد هم نمي‌تواند از ادامه شغل زن جلوگيري كند.

 پايان نكاح موقت

در ازدواج دائم، نكاح در سه صورت از بين مي‌رود: طلاق، فسخ نكاح و فوت طرفين! اما در نكاح موقت، فسخ نكاح و طلاق وجود ندارد و بجاي آن بذل مدت وجود دارد.

همان‌طور كه در نكاح دائم، اختيار طلاق با مرد است، اختيار بذل مدت در نكاح موقت هم با مرد است. در واقع با انعقاد عقد نكاح موقت، زن مالك مهريه تعيين شده و مرد هم حق برخورداري از مدت تعيين شده را دارد. حالا اگر قرار باشد، عقد نكاح موقت، در مدت زمان كمتري به اتمام برسد، اين حق مرد است كه مدت را به زن خود بذل كند يا بذل نكند.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي مجازات رابطه نامشروع در فضاي مجازي و اينترنت مطالعه كنيد.

​

ثبت كردن ازدواج موقت يا همان صيغه الزامي نيست مگر در شرايطي خاص.

​

يكي از انواع عقد نكاح، عقد موقت است كه در برخي از احكام و آثار با ازدواج دائم متفاوت است. به عنوان مثال، قانون‌گذار در قانون حمايت خانواده ثبت ازدواج دائم را در تمامي موارد الزامي كرده است و براي عدم ثبت آن نيز مجازات در نظر گرفته است. اما در خصوص عقد موقت، الزامي به ثبت كردن آن وجود ندارد، بنابراين در قانون حمايت از خانواده ، مواردي پيش بيني شده است كه مرد ملزم به ثبت ازدواج موقت شده است. در اين نوشتار از مجله دلتا به بررسي الزام به ثبت ازدواج موقت مي‌پردازيم.

عقد موقت

مطابق با ماده ۱۰۷۵ قانون مدني، نكاح وقتي موقت، است كه، براي مدت معيني واقع شده باشد. همان‎طور كه از نام‎ گذاري اين ازدواج مشخص است، بر‌ خلاف ازدواج دائم، صيغه براي مدت مشخصي ايجاد مي‎ شود و با پايان يافتن مدت زماني كه دو طرف مشخص كرده ‌اند، خود به ‎خود رابطه زوجيت بين زن و مرد تمام مي‎ شود. بر اساس قانون حمايت از خانواده، زوج مكلف به ثبت ازدواج، طلاق، فسخ نكاح و رجوع از طلاق است. در ابتداي امر، الزامي براي ثبت نكاح موقت، وجود ندارد و ازدواج موقت همين كه با صيغه صحيح با رعايت قيد مهلت و مهريه قرائت شود، عقد جاري شده و نيازي به ثبت آن وجود ندارد. البته اين تجويز قانون‌گذار تا جايي است كه زوجه در نتيجه ازدواج موقت، باردار نشود و در صورتي كه در مدت ازدواج موقت، زن از شوهر باردار شود، قانون‌گذار به منظور حفظ و تقويت حقوق مادر و فرزند، زوج را مكلف به ثبت ازدواج موقت، كرده است تا فرزند حاصل از اين ازدواج، در آينده بتواند حقوق خود را پيگيري كند. همچنين اگر زن يا شوهر در ضمن عقد، ثبت آن را شرط كنند يا هر دو بر آن توافق كنند، در اين صورت، ثبت نكاح موقت باز هم ضروري است.

​

الزام به ثبت ازدواج موقت

مطابق قانون مدني در عقد دائم مرد موظف است كه عقد را ثبت كند و در صورت عدم ثبت به مجازاتي كه در متن قانون ذكر شده است محكوم مي ‌شود، اما در مورد عقد موقت، الزامي به ثبت آن نيست، مگر در سه مورد زير كه در صورت عدم ثبت ازدواج، مرد به مجازات محكوم مي‌ شود:

• باردار شدن زن
• توافق طرفين
• شرط ضمن عقد

براي آشنايي با نكات حقوقي بيشتر طلاق به دليل خيانت همسر در چه صورتي ممكن است؟ را مطالعه كنيد.

همچنين بخوانيد:

ممنوع‌ الخروج كردن مرد براي مهريه

در چه صورتي مهريه به زن تعلق نمي‌گيرد؟

فرار از پرداخت مهريه قابل اثبات است؟

چه زماني مي‌توان اقدام به گرفتن طلاق غيابي كرد؟

با مجله حقوقي دلتا همراه باشيد

​