ضامن

ضمانت عقدي حقوقي است كه براي ضامن مسئوليت‌هايي ايجاد مي‌كند. اما، حقوقي نيز براي وي در نظر گرفته شده است.

ضمانت در لغت به معني متعهد شدن و كسي را ضمانت كردن است. گاهي افراد براي انجام برخي قرارداد‌ها يا اعمال حقوقي نياز به ضامن دارند. مانند زماني كه فرد از بانك وامي را دريافت مي‌كند. در اين مطلب از مجله دلتا قصد داريم به موضوع پس گرفتن پول توسط ضامن بپردازيم.

علت لزوم ضامن در اين نوع قرارداد‌ها به اين برمي‌گردد كه شخص يا براي مثال بانك از بازگشت پول خود اطمينان ندارد. لذا از فرد ديگري خواسته مي‌شود كه ضمانت فرد قرض گيرنده را قبول كند. يعني تعهد دهد در صورتي‌كه اين شخص پول را بازنگرداند خودش بدهي را بپردازد.

تعريف حقوقي ضمانت

تعريف حقوقي ضمانت اين است كه شخصي عهده‌دار كار يا مالي شود كه بر گردن فرد ديگر است. ضامن بايد فردي معتبر و داراي اهليت باشد.

ضمانت ممكن است نقل ضمه به ضمه يا ضم ضمه به ضمه باشد، در نقل ضمه به ضمه كه بيشتر در حقوق مدني مطرح است ما از طلبكار اصلي فارغ مي‌شويم و براي وصول طلب فقط مي‌توانيم به ضامن شخص مراجعه كنيم.

اما در بحث ضم ضمه به ضمه كه نوعي از ضمانت است طلبكار براي گرفتن طلب خويش حق مراجعه به ضامن و خود شخص را دارد. شخصي كه ضامن است چه ضامن اول باشد، چه ضامن دوم نسبت به پرداخت كل مبلغ بدهي مسئوليت دارد.

براي مثال درمورد بازپرداخت تسهيلات بانكي، بانك براي گرفتن طلب خود مي‌تواند به هركدوم از ضامن‌ها يا طلب كار اصلي مراجعه كند. اما معمولا مراجعه به ضامن زماني اتفاق مي‌افتد كه طلبكار اصلي دينش را نپردازد.

چگونه ضامن مي‌تواند پولي كه پرداخت كرده را پس بگيرد؟

حال در فرضي كه طلبكار بدهي خود را پرداخت نكرده و ضامن مجبور به تسويه بدهي شده باشد حقوقي براي ضامن مطرح مي‌شود و ضامن مي‌تواند پس از پرداخت بدهي به طرفيت طلبكار اصلي كه از او ضمانت كرده است، دادخواستي تنظيم كرده و مبلغ پرداخت شده را از او پس بگيرد.

اين دعوا بايد با عنوان مطالبه طلب اقامه شود. مبالغ زير ۲۰ ميليون تومان در صلاحيت شوراي حل اختلاف و دعاوي مربوط به وجوه بالاتر در صلاحيت دادگاه حقوقي است.

با توجه به اين‌كه هر كدام از ضامن‌ها به موجب عقد ضمان و ماهيت آن به تنهايي مسئوليت پرداخت كل بدهي را برعهده گرفتند حقي نسبت به شكايت از يكديگر ندارند.

يعني ضامن اول كه مجبور به پرداخت بدهي شده است نمي‌تواند ضامن دوم را ملزم به پرداخت نصفي از بدهي كرده يا بگويد با وجود ضامن ديگر من مبلغ بدهي را نمي‌پردازم.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي نكاتي كه بايد قبل از «ضامن شدن» بدانيد مطالعه كنيد.

كمك به همنوع و انجام كار خير بارها در دين ما توصيه شده و ضمانت برا‌ي‌ گرفتن وام يكي‌ از اين كمك‌ها به شمار مي‌رود اما افراد زيادي هستند كه با ضامن شدن به دردسر مي‌افتند و همان كسي كه با خواهش و قول و تعهد به پرداخت اقساط وام، پول را گرفته، بعد از مدتي يا اقساط وام را نمي‌دهد يا خود را از صحنه روزگار محو مي‌كند.

مطمئنا در دنياي پرتلاطم امروزي، يكي از موضوعاتي كه مي‌تواند جوامع بشري را از اختلافات شخصي و جمعي مصون بدارد «آشنايي با حقوق متقابل افراد با يكديگر و قانون» است. مهم‌ترين اثر اين آشنايي و آگاهي را مي‌توان در پيشگيري كردن از وقوع بسياري از مشكلات حقوقي دانست. در اين نوشتار از مجله دلتا به موضوع نكات ضامن شدن مي‌پردازيم.

عقد ضمان

عقد ضمان عبارت از اين است كه شخصي، پرداخت مالي را كه بر ذمه ديگري است بر عهده بگيرد. متعهد را ضامن، طرف ديگر را مضمون‌له و شخص ثالث را مضمون‌عنه يا مديون اصلي مي‌گويند.

شرايط ضامن

ضامن بايد عاقل، بالغ و رشيد باشد. در ضمانت لازم نيست كه ضامن، مضمون‌عنه (مديون اصلي) را بشناسد بلكه تنها تشخيص او كافي است.

عقد ضمانت، عقدي لازم است. يعني قابل فسخ نيست و نياز به ايجاب و قبول دارد. اين عقد بين ضامن و طلبكار صورت مي‌گيرد.

رضايت مضمون‌عنه (مديون اصلي) يا همان بدهكار، نقشي در عقد ضمانت ندارد. زيرا رضايت تبرعي (داوطلبانه) صحيح است.

به اين‌صورت كه اگر كسي داوطلبانه و بدون اين‌كه بدهكار از او بخواهد ضامن شود و عقد ضمانت را قبول كند، صحيح است و بدهكار حق اعتراض ندارد. فقط در ‌‌نهايت ضامن حق رجوع به بدهكار را نخواهد داشت.

اگر طلبكار، طلب خود را به ضامن ببخشد ضامن نمي‌تواند از بدهكار چيزى بگيرد و اگر مقدارى از آن را ببخشد، نمي‌تواند آن مقدار را مطالبه كند.

ضامن بايد ثروتمند باشد، به مقداري كه بتواند طلب بدهكار را بدهد؛ يا اين‌كه طلبكار از نداري بدهكار آگاه باشد.

مراحل عقد ضمان

ضامن پس از قبول عقد ضمانت، فرم قرارداد (وام) را امضا مي‌كند. با امضاي ضامن به طلبكار اين اختيار داده مي‌شود كه در صورت عدم پرداخت بدهي توسط بدهكار، طلبكار بدهي خود را از فيش حقوقي و موجودي حساب‌ها و سپرده‌هاي متعلق به ضامن برداشت كند.

حال با توجه به اين شرايط، اگر ضامني روزي براي برداشت پول از حساب بانكي خود با حساب خالي مواجه شد، نبايد تعجب كند زيرا از قبل اجازه هر گونه برداشت از حساب خود را به طلبكار داده است.

ماده ۷۰۹ قانون مدني بيان مي‌كند ضامن حق رجوع به مضمون‌عنه را ندارد مگر بعد از اداي دين.

بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت كه ضامن پس از پرداخت ديني كه ضمانت آن را بر عهده گرفته است، مي‌تواند به مديون (مضمون عنه) رجوع كند و حق خود را بگيرد.

به اين‌صورت‌كه ضامن مي‌تواند در زمان توافق بر ضمانت، از مديون ضمانت‌هايي را بگيرد.

بدين ترتيب كه مديون به مقدار مبلغ مورد ضمانت، به ضامن سفته يا چك داده و خيال ضامن را از بابت بازپرداخت اقساط يا ديگر تعهدات راحت كند.

چنين اقدامي به اين دليل است كه بتوان مديون اصلي را مورد تعقيب كيفري قرار داد. تا حداقل از ترس زندان و محدوديت‌هايي از قبيل مسدود شدن حساب بانكي يا محروميت از داشتن دسته چك به‌طور موقت يا دايم، حق ضامن را ادا كند.

بر همين اساس، ضامن در چك يا چك‌هايي كه از مضمون‌عنه دريافت مي‌كند، بايد اين موارد را رعايت كند.

چك بايد تاريخ‌دار باشد يعني اگر آخرين قسط وام ۵ سال ديگر است، تاريخ مندرج در چك بعد از اين تاريخ ذكر شود و ديگر آن‌كه تاريخ صدور چك در آن (گوشه و پايين چك) ذكر نشود.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي ۳ راه آسان براي شكايت از فروشگاه‌هاي اينترنتي مطالعه كنيد.