شرايط و مراحل فروش سهم‌الارث

موضوع فروش سهم‌الارث يكي از مسائلي است كه اين روزها در دادگاه‌ها و مراجع ايران مي‌توان به وفور آن را مشاهده كرد.

از آن جايي كه معمولا اموال به جا مانده از متوفي مشاع بوده و قابل افراز نيستند، عملا وراث نيز در فروش سهم خود دچار مشكل مي‌شوند. در اين نوشتار از مجله دلتا به موضوع شرايط فروش سهم الارث مي‌پردازيم.

شرايط فروش سهم‌الارث

در هنگام فروش سهم‌الارث، بايد مجموعه‌اي از شرايط وجود داشته باشند. اين شرايط در متن ماده ۱۹۰ قانون مدني، مورد اشاره قرار گرفته‌اند. بر اساس اين ماده، شرايط لازم براي صحت معامله، به پنج مورد زير طبقه‌بندي مي‌شوند:

• قصد
• رضا
• اهليت
• معين بودن موضوع معامله
• مشروعيت جهت معامله

قصد فروش سهم‌الارث

وارثي كه براي فروش سهم‌الارث به غير اقدام مي‌كند، بايد قصد خود را به وسيله ايجاب يا قبول نشان دهد. البته طرف مقابل نيز ملزم به اظهار قصد خود است.

در گذشته، صرف اعلام قصد فروش با گفتار يا رفتار كفايت مي‌كرد اما در حال حاضر، امضا و اثر انگشت عقود، بهترين راه براي نمايش اراده است.

بنابراين فروش سهم‌الارث به غير در فرضي كه يكي از طرفين، در حالت مستي يا بيهوشي است، از نظر حقوقي اشكال دارد و نمي‌توان گفت كه معامله، به شيوه‌اي صحيح انجام شده است.

رضا

رضايت نفساني هر يك از طرفين نيز در دسته انواع شرايط فروش سهم‌الارث قرار مي‌گيرد. در حقيقت تا زماني‌كه شخص، براي فروش سهم خود، رضايت نداشته باشد، معامله نافذ نخواهد بود. اين مساله به ويژه زماني محقق مي‌شود كه افراد، مورد تهديد و اجبار قرار گيرند.

به عبارت ديگر در صورت وجود هر گونه اكراه و تهديد شخص توسط ساير اشخاص، معامله شكل گرفته غير نافذ است و نفوذ معامله نيز منوط به رضايت بعدي شخص موضوع اكراه خواهد بود.

اهليت

منظور از اهليت، شايستگي شخص براي تصرف در اموال و حقوق قانوني او است. قانون‌گذار ايران، مصاديق اهليت را در سه دسته طبقه‌بندي كرده است. اين سه دسته به شرح زير هستند:

• عقل
• بلوغ
• رشادت

نقطه مقابل موارد بالا به ترتيب جنون، صغر و سفاهت است كه در صورت تحقق آن‌ها، عقد تنظيم شده غير نافذ يا حتي باطل خواهد شد. بنابراين در هنگام تنظيم عقد، به موارد بالا و شرايط قانوني حاكم بر آن‌ها توجه داشته باشيد.

معين بودن موضوع معامله

موضوع معامله شما، سهم‌الارثي است كه به وارث تعلق گرفته است. اين موضوع بايد به ميزان متعارف، آشكار و معين باشد، به‌طوري‌كه از تحقق هر گونه ترديد و سردرگمي جلوگيري كند. به نظر مي‌رسد اين مساله در اكثر اوقات رعايت مي‌شود. در خصوص فروش سهمي كه حالت اشاعه دارد نيز مشكلي وجود نخواهد داشت.

مشروعيت جهت معامله

منظور از جهت، هدف و انگيزه از معامله است. مطابق قانون در فروش سهم‌الارث، ضروري نيست كه طرفين، جهت انجام معامله را بيان يا آن را در متن عقد خود ذكر كنند.

اما در فرضي كه به جهت معامله اشاره مي‌شود، اين جهت بايد مشروع و بر اساس قانون فروش سهم‌الارث باشد. در غير اين‌صورت، عقد تنظيم شده، باطل است.

مراحل فروش سهم الارث

براي فروش سهم قانوني، مراحل خاصي وجود ندارد. اين مساله مانند فروش اموال متوفي نيست كه حضور مقامات قضايي نيز براي انتقال آن لازم باشد.

بنابراين به راحتي مي‌توانيد با تنظيم عقد مناسب خود، براي انتقال سهم‌الارث اقدام كنيد. البته توجه داشته باشيد كه فروش سهم‌الارث محجور تابع نكات خاصي است و با فروش سهم به شيوه عادي تفاوت دارد.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي بيشتر مطلب نحوه تقسيم ارث بين فرزندان دختر و پسر را مطالعه كنيد.