قاتل‌هايي كه قصاص نمي‌شوند، چه كساني هستند؟

مجازات قتل عمد اصالتا قصاص است. اما هميشه اين‌طور نيست، يعني در برخي موارد صرف ارتكاب قتل عمد قاتل قصاص نمي‌شود.

در برخي موارد، هر چند اركان جرم قتل و شرايط تحقق آن كاملا وجود دارد اما قاتل قصاص نمي‌شود. شرايط و موانع قانوني مسئوليت كيفري كه موجب عدم قصاص قاتل مرتكب قتل عمد مي‌شود بر اساس منابع شرعي و قانوني، تعريف شده است. در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع شرايط عدم قصاص قاتل مي‌پردازيم.

 قتل عمدي كه در مقام دفاع مشروع ارتكاب مي‌يابد

نكته‌ حائز اهميت آن است كه هرگونه مقاومتي را نمي‌توان دفاع مشروع دانست و در مقابل فرد مضروب يا مقتول به آن استناد كرد. بلكه توسل به دفاع مشروع طبق ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامي منوط به حصول شرايط ذيل است. از طرفي قانون‌گذار در اين ماده دفاع از ديگري را هم با حصول شرايطي مجاز دانسته و جنبه قانوني به آن داده است.

 قتل عمد مرد اجنبي كه با همسر فردي در حال زنا باشند

در بند ث ماده ۳۰۲ قانون مجازات اسلامي در خصوص معافيت از قصاص مردي است كه همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبي مشاهده مي‌كند، موارد زير گفته شده است.

•  اين حق تنها براي شوهر زن اختصاص داده شده است.
• اگر مرد، همسر خود با مرد اجنبي را در حال زنا باهم مشاهده كند و صرفا شنيدن خبر كافي نيست.
• قاتل بايد آنان را در همان حال زنا به قتل برساند و اگر بعد از فراغت از زنا به قتل برساند، اين قتل موجب قصاص خواهد بود.
• مرد علم به تمكين زن خود داشته باشد. در واقع علم داشته باشد كه همسرش با رضايت به اين كار تن داده است.

قاتل پدر يا جد پدري مقتول باشد

بر اساس ماده ۳۰۱ قانون مجازات اسلامي، قصاص در صورتي انجام مي‌شود كه قاتل، پدر يا از اجداد پدري مقتول نباشد.

 قاتل ديوانه يا نابالغ باشد

همچنين هرگاه ديوانه يا نابالغي عمدا كسي را بكشد خطا محسوب شده و قصاص نمي‌شود. بلكه بايد عاقله‌ آن‌ها ديه‌ قتل خطا را به ورثه مقتول بدهند.

 مقتول ديوانه باشد

همچنين در ادامه ماده ۳۰۱ قانون مجازات اسلامي تاكيد شده است كه «قصاص در صورتي ثابت مي‌شود كه مقتول عاقل باشد.»

 قاتل مست باشد

بر اساس ماده ۳۰۷ قانون مجازات اسلامي، ارتكاب جنايت در حال مستي و عدم تعادل رواني در اثر مصرف مواد مخدر، روان‌گردان و مانند آن‌ها، موجب قصاص است.

مگر اينكه ثابت شود بر اثر مستي و عدم تعادل رواني، مرتكب كاملا بي‌اختيار بوده است كه در اين‌صورت، علاوه بر ديه به مجازات تعزيري مقرر در كتاب پنجم «تعزيرات» محكوم مي‌شود.

 هر گاه كسي در حال خواب يا بيهوشي شخصي را بكشد

هرگاه كسي در حال خواب يا بيهوشي شخصي را بكشد، خطاي محض بوده و بر اساس بند الف ماده ۲۹۲ قانون مجازات اسلامي قصاص نمي‌شود و فقط به ديه قتل به ورثه مقتول محكوم مي‌شود.

 قاتل مسلمان و مقتول غيرمسلمان باشد

بر اساس تبصره ۲ ماده ۳۱۰ ، اگر مقتول غيرمسلمان باشد و قاتل پيش از اجراي قصاص، مسلمان شود، قصاص ساقط و علاوه بر پرداخت ديه به مجازات تعزيري مقرر در كتاب پنجم «تعزيرات»، محكوم مي‌شود.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي آيا دخالت والدين در زندگي فرزند جرم است؟ مطالعه كنيد.