قرض دادن از نظر قانون

شايد براي شما هم پيش آمده باشد كه در مواردي به دليل نياز يا به هر دليل ديگري، وسيله‌اي را از يكي از دوستان يا آشنايان خود گرفته باشيد تا به طور رايگان و بدون دادن مبلغي در ازاي آن، از آن استفاده كرده و پس از مدتي، آن را به وي پس بدهيد. به اين اقدام در اصطلاح علم حقوق، عاريه گفته مي‌شود.

همان‌طور كه مي‌دانيد هر قراردادي غالبا داراي دو طرف است. قرارداد عاريه هم يكي از اين قراردادهاست. در اين قرارداد يك طرف عقد به طرف ديگر اجازه مي‌دهد از مال او به صورت مجاني و بدون دريافت وجهي بهره‌مند شود و استفاده كند.در اين بخش از مجله دلتا قصد داريم به قرض دادن قانوني بپردازيم.

خصوصيات قرارداد عاريه

در قرارداد عاريه، مالكيت شي منتقل نمي‌شود، بلكه صرفا اجازه‌ بهره‌مندي و استفاده داده مي‌شود.

همچنين در اين قرارداد اصل آن است كه طرف بدون پرداخت وجهي و به‌صورت مجاني از شي و مال استفاده كند. اما عريه دهنده مي‌تواند شرط كند كه، مبلغي يا ما به ازايي به او پرداخت شود. به عبارت ديگر، عاريه مي‌تواند مجاني نباشد.

براي اينكه قرارداد عاريه به شكل صحيح انجام شود، لازم است كه طرفين، اهليت انعقاد قرارداد (عقل، بلوغ، اختيار) را داشته باشند.

حتي شخصي كه عقل معاش ندارد (نمي‌تواند سود و زيان مادي و مالي خود را به‌درستي درك نمايد) نمي‌تواند خودش بدون اجازه پدر (پدر يا جد پدري يا وصي منصوب يكي از آنها) يا قيم، عقد را بپذيرد.

آثار قرارداد عاريه

۱. تعهدات گيرنده‌ عاريه

استفاده‌ از كالاهايي كه به عاريه داده مي‌شود، باعث كهنگي و فرسايش مال مي‌شود و از قيمت آن كم مي‌كند. مانند سوار شدن ماشين يا پوشيدن لباس يا استفاده از فرش و اسباب و وسايل خانه.

اگر استفاده از آن طولاني شود، مسلما فرسوده و كهنه مي‌شود. در اين صورت اين سؤال مطرح مي‌شود كه بايد شخص عاريه گيرنده، هزينه‌ آن را بپردازد يا خير.

در اينجا قانون مي‌گويد اگر استفاده از كالا در حدود اذن و اجازه‌ عاريه دهنده صورت گيرد، عاريه گيرنده، در مقابل استهلاك شي امانت داده‌شده، مسئوليتي ندارد. اما در مورد مالي كه قرض داده شده، اگر به‌طور كلي تلف شود و ديگر نتوان از آن استفاده‌اي برد، موضوع متفاوت مي‌شود.

ظاهر عاريه آن است كه مالِ به امانت گرفته شده پس از استفاده به مالك آن بازگردانده شود. بنابراين عاريه‌گيرنده نمي‌تواند باعث تلف مال شود.

بنابراين اگر مال مورد عاريه از بين برود، عاريه‌گيرنده مسئول تلف مال است. اگر تلف مال، بدون تقصير و كوتاهي عاريه‌گيرنده اتفاق بيفتد، در اين‌صورت مسئوليتي ندارد.

۲. تعهدات عاريه‌دهنده

اگر به‌دليل وجود عيب در مالِ عاريه داده‌ شده، به عاريه‌گيرنده آسيبي وارد شود، درحالي كه عاريه‌دهنده به آن عيب آگاه باشد، بايد هزينه‌ خسارت وارده شده به عاريه گيرنده را بپردازد.

به عبارت ديگر، بايستي طبق عرف، مقصر شناخته شود. همچنين اگر در استفاده‌ از مال مورد عاريه، نيازمند آگاهي‌بخشي و دادن اطلاعات لازم به عاريه‌گيرنده باشد و عاريه‌دهنده در اين امر كوتاهي كند، دراين‌صورت نيز مسئول است.

پيشنهاد مطالعه : براي آشنايي بيشتر با نكات حقوقي در اين زمينه، “اجاره به شرط تمليك راهي براي خانه دار شدن” را مطالعه كنيد.