ارث

در مورد ارث فرد مجرد قانون نحوه تقسيم ارث را كاملا مشخص كرده است.

طبق قانون تقسيم ارث كه در آن طبقات وراث مشخص شده و به نسبت درجه نزديكي به متوفي اين طبقات تقسيم‌بندي شده‌اند هر كسي كه فوت كند و مالي از وي باقي بماند و وارثي هم داشته باشد اموال او بايد به نسبت سهم‌شان بين آن‌ها تقسيم شود. اما بايد ديد در مورد ارث فرد مجرد چه قانوني وجود دارد. در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع تقسيم ارث دختر و پسر مجرد مي‌پردازيم.

ميزان سهم‌الارث از تقسيم ارث پسر مجرد

در مورد تقسيم ارث پسر مجرد، مي‌توان گفت كه اگر از او مالي پابرجا باشد و از وراث طبقه اول پدر و مادر او در قيد حياط باشند ارث وي به سه قسمت تقسيم مي‌شود. يك قسمت را مادر و مابقي سهم پدر خواهد شد و ديگر به خواهر و برادرها ارثي نخواهد رسيد.

اما اگر پدر و مادر در زمان حيات فرزند پسر در قيد حيات نباشند اموال او به نسبت برادرها دو برابر خواهرها بين آن‌ها تقسيم مي‌گردد. در صورت فوت خواهر و برادر اموال به خواهرزاده‌ها و برادرزاده‌ها به همان نسبت برادرزاده‌ها دو برابر خواهرزاده‌ها خواهد رسيد.

درصورتي‌كه وراث پسر مجرد چند برادر باشند يا چند خواهر ارث به‌صورت مساوي بين آن‌ها تقسيم خواهد شد. اگر به مباحث ارث علاقه داريد مطلب فرزند نامشروع هرگز از والدين خود ارث نمي‌برد را مطالعه كنيد.

در تقسيم اموال افراد مجرد چه پسر و چه دختر به علت نبود همسر و فرزندان، اموال به خانواده به نسبت قرابت آن‌ها خواهد رسيد. در صورت نبود همه افراد يك طبقه ارث به طبقه بعد منتقل خواهد گرديد و اين تقسيم در مورد ارث دختر و پسر مجرد فرقي نخواهد داشت.

اگر فرد مجردي فوت كند و وراث او فقط پدر يا مادر وي باشد همه اموال به وي خواهد رسيد و ديگران ارثي از وي نخواهند برد. قانون بيان مي‌دارد كه حقوق و مزايايي كه فرد متوفي مجرد داشته در صورت حيات پدر و مادر به آن‌ها خواهد رسيد.

ميزان سهم‌الارث از تقسيم ارث دختر مجرد

اگر فرد مجردي فوت كند (فرقي بين دختر و پسر مجرد وجود ندارد) و پدر و مادر ايشان در قيد حيات باشند، وراث فرد محسوب مي‌شوند. سهم‌الارث پدر به اندازه دو سوم اموال متوفي و سهم‌الارث مادر به ميزان يك سوم اموال متوفي است.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي مطلب مشكلات حقوقي زنان براي دريافت ارث را مطالعه كنيد.

وراثت به رابطه‌اي گفته مي‌شود كه ميان شخص متوفي و خويشان او وجود دارد و سبب مي‌شود كه بازماندگان شخص بعد از فوت وي از او ارث ببرند. به همين دليل، بايد نوعي از رابطه خويشاوندي ميان اشخاص وجود داشته باشد تا رابطه توارث به وجود بيايد.

به‌طوركلي، ارث به خويشاوندان نسبي و سببي شخص تعلق خواهد گرفت. اما سوال مهمي كه ممكن است مطرح شود آن است كه آيا فرزند نامشروع نيز ارث مي‌برد؟ آيا وي مانند فرزندان مشروع با والدين و خويشاوندان خود رابطه توارث (ارث‌بري) خواهد داشت؟ در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع ارث فرزند نامشروع مي‌پردازيم.

 ارث بردن فرزند نامشروع

فرزندي كه متولد از زناي ميان زن و مردي باشد، نمي‌تواند از پدر و مادر خود و ساير خويشاوندان ارثي ببرد. محروميت وي از ارث به دليل آن است كه عمل زنا مانع ايجاد شدن نسب قانوني و مشروع است.

شرايط ارث بردن فرزند نامشروع

همان‌گونه كه گفته شد، ارث فرزند نامشروع به او تعلق نخواهد گرفت. اما در ادامه ماده ۸۸۴ قانون مدني، شرايطي پيش بيني شده است كه در صورت وجود داشتن آن‌ها، فرزند زنازاده هم مي‌تواند ارث ببرد.

بر اساس اين ماده: “ولدالزنا (فرزند متولد شده از زنا) از پدر و مادر و اقوام آنان ارث نمي‌برد. لكن اگر حرمت رابطه‌اي كه طفل ثمره آن است نسبت به يكي از پدر و مادر ثابت و نسبت به ديگري به واسطه اكراه يا شبهه زنا نباشد، طفل فقط از يك طرف و اقوام او ارث مي‌برد و بالعكس”.

بر اين اساس، شرايط ارث بردن عبارت است از اينكه:

در‌صورتي‌كه مرتكب فعل زنا هنگام ارتكاب آن در اشتباه باشد و نداند عمل ارتكابي نسبت به او ممنوع است، زنا واقع نمي‌شود و دراين‌صورت، طفل متولد از اين رابطه، “ولد به شبهه” ناميده مي‌شود.

در چنين حالتي، فرزند با شخصي كه در شبهه يا اشتباه بوده است، نسب قانوني خواهد داشت و از او ارث مي‌برد.

اگر هم هر دوي زن و مرد در شبهه باشند، عمل انجام شده نسبت به هيچكدام از آن‌ها زنا نيست و طفل متولد شده، داراي نسب قانوني با هر دوي آن‌ها خواهد بود.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي مطلب مجازات تهمت رابطه نامشروع به همسر چيست؟  را مطالعه كنيد.

از جمله دقيق‌ترين قواعدي كه در قانون مدني مطرح شده است، احكام و قواعد حاكم بر ارث است.

در قرآن كريم قواعد مربوط به ارث و سهم هر يك از ورثه با دقت تمام مشخص شده‌اند و از اين لحاظ، مقررات قانوني ما نيز برگرفته از احكام قرآن است. به لحاظ عرفي و قانوني، ارث به مالي گفته مي‌شود كه پس از فوت يك شخص به بازماندگان وي تعلق مي‌گيرد. در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع مشكلات حقوقي ارث زنان مي‌پردازيم.

ارث زنان

براساس ماده ۸۶۱ قانون مدني، زن پس از مرگ همسرش ارث مي‌برد. به شرط اينكه در عقد دائم او بوده و قبل از مرگ شوهرش زنده باشد. اگر شوهر در زمان فوت هيچ فرزند يا نوه‌اي از همسرش يا از همسران قبلي نداشته باشد، زن از اموال مرد يك چهارم ارث مي‌برد.

در غير اين‌صورت يك هشتم از اموال مرد را به ارث خواهد برد. بر اساس قوانين، در ميزان سهم‌الارث زنان و شوهر تفاوت‌هايي وجود دارد و همچنين بود يا نبود فرزندان در ميزان سهم‌الارث زن و مرد تاثير دارد و چنانچه مرد داراي همسران متعدد باشد نيز در ميزان سهم ارث زنان، تغييراتي ايجاد مي‌شود.

در صورت انحصار وراثت و وجود شوهر به عنوان تنها وارث، تمام تركه زن به شوهر مي‌رسد، در حالي كه برابر ماده ۹۴۹ قانون مدني در صورت انحصار وراثت اگر مرد وارثي به غير از زن نداشته باشد، تنها يك چهارم اموال شوهر به او مي‌رسد و بقيه متعلق به حاكم است و به خزانه دولت واريز مي‌شود.

همچنين ماده ۹۴۲ قانون مدني مي‌گويد: اگر مردي داراي دو يا چهار زن عقد دائم است، پس از مرگش در صورت داشتن فرزند، يك هشتم از اموالش بين زنان به‌طور مساوي تقسيم خواهد شد. بنابراين همان‌طور كه مي‌بينيد سهم‌الارث زنان از اموال شوهر، بسيار اندك و ناچيز است. براي مطالعه نحوه تقسيم ارث مرداني كه چند همسر دارند به‌صورت كامل به اين مطلب مراجعه كنيد.

 در برابر اين مشكلات چه بايد كرد؟

متاسفانه باور عمومي اشتباهي وجود دارد كه هر فردي مي‌تواند اموالش را با وصيت ميان نزديكان خود به هر شكلي كه مي‌خواهد تقسيم كند. اما بايد بدانيم بر اساس ماده ۸۴۳ قانون مدني هر فردي تنها مي‌تواند نسبت به يك‌سوم اموالش وصيت كند.

اگر وصيت فرد متوفي بيش از اين مقدار باشد بايد ورثه در خصوص بقيه اموال اجازه دهند. يعني اگر خانه‌اي كه از سوي شوهر متوفي براي همسرش وصيت شده از نظر قيمتي بيش از يك‌سوم اموال او نباشد، وصيت‌نامه صحيح است.

در غير اين‌صورت بايد ورثه درباره بقيه اموال اجازه دهند. اگر آن‌ها موافقت نكنند، وصيت نسبت به بيش از يك‌سوم معتبر نيست. راه‌حلي كه در اين ميان توصيه مي‌شود اين است كه زوجين مي‌توانند در زمان حيات، اموال خود را به مالكيت ديگري درآورند اما بايد عقدي باشد كه با مرگ منتقل‌كننده، باطل نشود.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي مطلب آيا فرزند نامشروع از والدين خود ارث مي‌برد؟  را مطالعه كنيد.

بر اساس قانون مدني، سهم‌الارث زن درصورتي‌كه مرد فرزند داشته باشد، يك هشتم و درصورتي‌كه مرد فرزند نداشته باشد يك چهارم خواهد بود. اما از آن جهت كه ممكن است يك مرد بيش از يك همسر دائم داشته باشد، موضوع سهم‌الارث مرد با دو زن مطرح است.

تقسيم اموال افراد فوت شده از آن دست دعواهاي حقوقي است كه به تعداد زياد و هر روزه در اطراف خود شاهد هستيم. به گونه‌اي كه تبعات اين اختلافات مستقيم و غير مستقيم دامنگير بسياري از افراد خانواده‌ها شده است. در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع ارث مردان داراي چند همسر مي‌پردازيم.

سهم‌الارث زن از شوهر

بر اساس ماده ۸۶۴ قانون مدني، ارث زن از شوهر مورد پيش بيني قرار گرفته است. طبق اين ماده، «از جمله اشخاصي كه به موجب سبب ارث مي‌برند، هر يك از زوجين است كه در حين فوت ديگري زنده باشند». همچنين، بر اساس ماده ۹۴۰ قانون مدني، زن و مرد در صورتي از هم ارث مي‌برند كه عقد آن‌ها با هم، عقد دائم باشد نه موقت و بايد در حين فوت ديگري زنده باشند و در زوجيت هم بوده باشند.

البته سهم‌الارث زن از شوهر در صورت داشتن فرزند و نداشتن فرزند متفاوت است. در صورتي‌كه مرد فرزند نداشته باشد، سهم‌الارث زن يك چهارم خواهد بود ولي اگر مرد فرزند داشته باشد، سهم‌الارث زن يك هشتم است.

سهم‌الارث دو زن از يك شوهر

بر اساس ماده ۹۴۲ قانون مدني، ” در صورت تعدد زوجات، يك چهارم يا يك هشتم اموال كه تعلق به زن دارد، بين همه آنان مساوي تقسيم مي‌شود ” . همان‌گونه كه در اين ماده مشخص شده است، اگر مرد دو زن دائم داشته باشد، ميزان سهم‌الارثي كه به لحاظ قانوني به زن او تعلق مي‌گيرد، ميان آن دو تقسيم مي‌شود.

بنابراين، اگر مردي دو زن داشته باشد و در عين حال فرزند هم داشته باشد، سهم‌الارث زن يك هشتم خواهد بود كه اين يك هشتم ميان دو زن به‌طور مساوي تقسيم مي‌شود.

اما اگر مرد فرزندي نداشته باشد، سهم‌الارث همسر وي يك چهارم است. حال اگر اين مرد دو زن داشته باشد، اين يك چهارم ميان آن دو زن به‌طور مساوي تقسيم خواهد شد. بنابراين، سهم‌الارث مرد دو زنه به‌طور مساوي ميان دو زن او تقسيم خواهد شد.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي مطلب اثبات رابطه نامشروع و مزاحمت از طريق پيامك  را مطالعه كنيد.

قانون مدني ايران طي ماده‌هاي قانوني تكليف وراث هر متوفي را مشخص و سهم آن‌ها را از ارثيه تعيين كرده است.

طبق ماده ۸۶۱ قانون مدني زن و شوهر از همديگر ارث خواهند برد به شرط آن‌كه در زمان فوت همسر در قيد حيات باشند. همچنين بينشان عقد دائم جاري بوده باشد. اما تقسيم ارث زن بدون فرزند به چه صورت است؟ در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع ارث زنان بدون فرزند مي‌پردازيم.

ارث زن

در رابطه با تقسيم ارث زن بدون فرزند مي‌توان گفت، همسر متوفي(زني كه فرزند ندارد) كه با وي در ازدواج دائم بوده است و در زمان فوت متوفي در قيد حيات بوده در كنار تمام طبقات از وي ارث خواهد برد.

اموالي كه قبل از فوت متوفي به‌طور قانوني به وي منتقل شده است ديگر توسط وراث قابل تقسيم نخواهد بود. وجود افراد طبقات ارث باعث نمي‌گردد كه همسر متوفي از وي ارثي نبرد.

وقتي زن فوت كند و فرزندي نداشته باشد نصف اموال وي متعلق به همسرش خواهد بود. مابقي ارث و اموال بين بقيه وراث كه در طبقات سه‌گانه وراث قرار دارند تقسيم مي‌گردد.

اگر هنگام فوت زن، شوهر خودش فرزند داشته باشد و فرزندان از زن فوت شده نباشند باز نصف اموال زن سهم مرد خواهد بود.

هر گاه زني فوت كند و اولادي نداشته باشد و به جز همسر وارثي هم نداشته باشد همه اموال وي به همسرش خواهد رسيد. اما اگر اولاد داشته باشد يك چهارم اموال به شوهرش و مابقي بين اولاد وي تقسيم خواهد گرديد.

برخلاف اينكه اگر زن فوت كند و به جز شوهرش وارثي نداشته باشد همه ارث به شوهر خواهد رسيد اگر مردي فوت كند و به جز زنش وارثي نداشته باشد فقط يك چهارم اموال وي به زن خواهد رسيد و مابقي سهم حاكم شرع خواهد بود.

ارث زنان بدون فرزند

در صورت فوت زن بدون فرزند، بعد از پرداخت نصف اموالش به شوهر نيم ديگر اموال اگر پدر و مادرش داشته باشد، به سه قسمت تقسيم شده و سهم مادرش يك سوم و سهم پدرش دو سوم خواهد بود.

نبود افراد هر طبقه از ارث باعث مي‌گردد كه ارث به افراد طبقه بعد منتقل گردد. وجود حتي يك فرد از هر طبقه مانع به ارث رسيدن اموال به طبقه بعد مي‌شود.

اگر مرد زن خود را به قتل برساند از وي ارثي نخواهد برد حتي اگر آن زن بدون فرزند باشد يا وارثي نداشته باشد. در هر حال قتل يكي از موانعي است كه باعث مي‌گردد فرد از ليست وراث حذف گردد.

اگر زن بدون فرزند در مورد تمام اموالش به نفع شوهر وصيت كند اين وصيت فقط در مورد نصف اموال پذيرفته خواهد شد. نصف ديگر اموال بايد بين وراث ديگر تقسيم گردد.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي مطلب كارهايي كه اگر در ازدواج انجام دهيد، مجازات مي‌شويد را مطالعه كنيد.

براي ارث بردن نوادگان از مادربزرگ يا پدربزرگ خود يك قاعده كلي وجود دارد آن هم اين است كه براي تحقق اين امر فرزندي از متوفي نبايد باقي مانده باشد.

در مورد ارث نوه سوال‌هاي متفاوتي پرسيده مي‌شود از جمله اينكه: چرا نوه از پدر بزرگ ارث مي‌برد؟ ارث بردن نوه در صورت فوت مادر چگونه است؟ آيا نوه دختري ارث مي‌برد؟ نحوه تقسيم كردن ارث بين نوه‌ها چگونه است؟ در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع نحوه ارث بردن نوه مي‌پردازيم.

آيا به نوه ارث مي‌رسد؟

در پاسخ به اين سوال ابتدا بايد يادآوري كنيم كه تا فرزندي براي ميت وجود داشته باشد (پسر يا دختر) ارث به نوادگان نمي‌رسد. در صورتي به نوادگان سهم‌الارث مي‌رسد كه تمام فرزندان ميت، (ميت در اينجا پدربزرگ يا مادربزرگ است) قبل از وي، فوت كرده باشند. توجه داشته باشيد تا وقتي كه فرزند باشد، نوبت به نوه پسري و نوه دختري نمي‌رسد.

آيا از مادربزرگ به نوه ارث مي‌رسد؟

بله. طبق قاعده‌ايي كه بيان كرديم اگر متوفي مادربزرگ هم باشد، درصورتي‌كه هيچ‌كدام از فرزندانش در قيد حيات نباشند. ارث مادربزرگ به نوه‌هايش مي‌رسد.

آيا حقوق پدربزرگ به نوه ارث مي‌رسد؟

طبق قانون مديريت كشوري مصوب سال ۸۶، شرايط پرداخت حقوق به نوادگان بازنشستگان به اين‌صورت است كه بايد پدر و مادر فرد فوت شده باشد. همچنين هيچ درآمدي و بيمه‌پردازي نداشته باشد. در چنين شرايطي افراد با داشتن راي ديوان عدالت اداري مي‌توانند از حقوق و مستمري پدربزرگ خود بهره‌مند شوند.

ارث بردن نوه در صورت فوت مادر چگونه است؟

نحوه تقسيم ارث بين نوه‌ها به اين‌صورت است كه نوه‌ها فقط به ميزان سهم پدر يا مادر خود ارث مي‌برند. يعني اينكه اگر زني فوت كند و در حال حاضر فقط نوه‌هاي دختري و پسري دارد، هر يك از نوه‌هاي دختري به ميزان سهم‌الارث دختر متوفي و سهم هر يك از نوه‌هاي پسري به ميزان سهم پسر متوفي است كه نسبت پسر دو و دختر يك، بين آن‌ها تقسيم مي‌شود.

آيا نوه دختري از پدربزرگ ارث مي‌برد؟

اگر ميت اولاد نداشته باشد، نوه پسري او اگرچه دختر باشد، سهم پسر ميت را مي‌برد. ولي نوه دختري او اگرچه پسر باشد، سهم دختر ميت را مي‌برد. مثلا اگر ميت يك پسر از دختر خود و يك دختر از پسرش داشته باشد، مال را سه قسمت مي‌كنند، يك قسمت را به پسر دختر و دو قسمت را به دختر پسر مي‌دهند.

ارث بردن نوه از پدربزرگ در صورت فوت پدر

اگر تمام فرزندان ميت قبل از او مرده باشند، فرزندان آن‌ها (نوه‌ها) از متوفي ارث مي‌برند و ارث به نوه يتيم مي‌رسد. اگر يك يا چند فرزند ميت زنده باشد، نوه‌ها ارث نمي‌برند. هرچند پدر آن‌ها فوت شده باشد آن‌ها حق ندارند ادعاي سهم‌الارث پدر خود را در فرض حيات بكنند.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي مطلب  آيا ورثه بايد بدهي‌هاي متوفي را بپردازند؟ را مطالعه كنيد.

يكي از رايج‌ترين پرونده‌هاي جاري در محاكم حقوقي، پرونده‌هاي مربوط به اختلاف در تقسيم ارث، ميان وراث است.

از آن‌جا كه در زمينه ارث مواردي براي رسيدن وراث به ارث وجود دارد، مواردي نيز براي منع شدن وراث از ارث موجود است. كه به اين موانع حاجب مي‌گويند. در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع موانع ارث بردن مي‌پردازيم.

حجب ارث

يكي از موانع ارث كه باعث مي‌شود شخص يا به‌طور كلي ارث نبرد يا در صورتي هم كه ارثي برد به‌طور جزئي باشد حجب ارث است.

اقسام حجب

به‌طور كلي اقسام حجب را مي‌توان به دو نوع حجب حرماني و حجب نقصاني تقسيم كرد.

حجب حرماني

در واقع در حجب حرماني هر شخصي كه ارتباط نزديك‌تري با ميت داشته باشد مانع از ارث بردن شخصي كه ارتباط دورتري با ميت دارد مي‌شود.

يعني وارثاني كه در درجه اول قرار دارند و شامل پدر و مادر، فرزند، همسر مي‌شوند، مانع از ارث بردن طبقات پايين‌تر كه شامل خواهر و برادر و خاله و عمو و غيره هستند، مي‌شوند. براي مثال حذف شدن برادرزاده از ليست وراث به دليل وجود خواهر و برادر متوفي است.

حجب نقصاني

در تعريفي ساده‌ در مورد حجب نقصاني مي‌توان گفت كه در واقع به دليل وجود يك شخص در ميان ورثه اشخاص ديگر از مرتبه‌اي بالاتر كه حق خوبي در ارث دارند، به مرتبه‌اي پايين‌تر كه حقشان كمتر مي‌شود كاهش پيدا مي‌كنند.

براي مثال مي‌توان گفت كه پدر و مادر ميت در حالت خوب و بالا از ميت ارث خواهند برد. ولي اگر ميت فرزندي داشته باشد، فرزند او باعث مي‌شود تا پدر و مادر ميت كمتر از حالت عرف ارث ببرند.

موانع ارث بردن

محجوبين دسته اول

اين دسته شامل افرادي مي‌شود كه ممكن است به‌طور كلي به دلايلي مثل جزو طبقه‌هاي فرعي بودن (برادرزاده)، داشتن نسبت دور و غيره از ارث بردن به‌طور كامل منع و محروم شوند.

محجوبين دسته دوم

اين گروه معمولا به‌طور جزئي از ارث بهره مي‌برند. منع شدن آن‌ها به طور كلي با درصد بسيار كمي صورت مي‌گيرد كه شامل پدر و مادر، فرزند، زن و شوهر مي‌شوند.

حجب از رد

اگر بعد از تقسيم كردن اموال بين وارثان مقداري از اموال اضافه آمد، در اين‌صورت اين مقدار از اموال كه اضافه آمده است حتما بايد بين وارثان كه تعيين شده است تقسيم شود. مگر اينكه وراث براي زماني‌كه اموال اضافه آمد مانع داشته باشند كه در اين‌صورت ارث به آن‌ها تعلق نمي‌گيرد.

براي مثال زن بيش از يك چهارم مال را مطلقا نمي‌تواند به ارث ببرد. شوهر نيز بيش از يك دوم را درصورت وجود وراث نسبي ديگر نمي‌تواند به ارث ببرد.

مادر نمي‌تواند بيش‌تر از يك ششم مال را به ارث ببرد. در برخي موارد هم از حجب رد محروم مي‌شود، البته درصورتي‌كه حاجب داشته باشد.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي مطلب آيا ورثه بايد بدهي‌هاي متوفي را بپردازند؟  را مطالعه كنيد.

هرگاه كسي فوت مي‌كند، ممكن است اموال يا بدهي‌هايي را براي بازماندگان خود برجاي بگذارد. سوالي كه مطرح مي‌شود آن است كه اگر دارايي‌هاي فرد، جوابگوي بدهي‌ها نباشد چه كسي مسئول پرداخت بدهي‌هاي فرد فوت شده است؟

مطمئنا در دنياي پرتلاطم امروزي، يكي از موضوعاتي كه مي‌تواند جوامع بشري را از اختلافات شخصي و جمعي در امان بدارد، «آشنايي با حقوق متقابل افراد با يكديگر و قانون» است. مهم‌ترين اثر اين آشنايي و آگاهي را مي‌توان در پيشگيري از وقوع بسياري از مشكلات حقوقي دانست. در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع پرداخت كردن بدهي متوفي مي‌پردازيم.

چه مواردي بايد از اموال فرد فوت شده، پرداخت شود؟

• پس از فوت فرد، چند مورد وجود دارد كه بايد از اموال متوفي پرداخت شود. اولين مورد هزينه كفن و دفن خود متوفي است.
• دومين مورد مربوط به طلبكاران داراي رهن يا وثيقه از اموال متوفي است. اگر فرد يا افرادي از متوفي طلب داشته و در ازاي اين طلب از وي، وثيقه يا حق رهني گرفته باشند، با فوت بدهكار مي‌توانند بدهي خود را از محل وثيقه يا رهن وصول كند.
• سومين مورد پرداخت حقوق و دستمزد افراد در خدمت متوفي است. حقوق خدمه خانه براي مدت سال آخر قبل از فوت، حقوق خدمت‌گزاران بنگاه متوفي براي مدت شش ماه قبل از فوت و دستمزد كارگراني كه روزانه يا هفتگي مزد مي‌گيرند براي سه ماه قبل از فوت جزو ديون فوري است.
• چهارمين مورد، طلب اشخاصي است كه مال آن‌ها به عنوان ولايت يا قيمومت تحت اداره متوفي بوده است.

• پس از اين موارد، نوبت به ‌طلب پزشك و داروفروش و بدهي‌هايي كه به مصرف مداواي متوفي و خانواده‌اش در ظرف سال قبل از فوت رسيده است، مي‌رسد.
• بعد از آن اگر متوفي مرد باشد، نوبت به پرداخت نفقه و مهريه همسرش مي‌رسد.
• در آخر نوبت به طلبكاران عادي مي‌رسد تا طلب آن‌ها از اموال متوفي پرداخت شود.
• پس از پرداخت همه اين موارد، نوبت به اجراي وصيت متوفي مي‌رسد.

البته وصيت متوفي تنها تا ميزان يك سوم اموال نافذ بوده و اگر متوفي بيشتر از يك سوم اموالش را وصيت كرده باشد، در آن صورت اجراي وصيت نياز به اجازه وراث دارد. اگر ورثه اجازه ندهند، تنها تا ميزان يك‌سوم اموال به وصيت عمل مي‌شود.

در نهايت اگر چيزي از اموال متوفي مانده بود، آن‌گاه براساس سهم‌الارث، مابقي اموال بين ورثه تقسيم مي‌شود.

آيا ورثه مسئول پرداخت بدهي‌هاي متوفي هستند؟

ورثه تحت هيچ شرايطي مسئول پرداخت بدهي‌هاي متوفي نيستند. بلكه بدهي‌هاي او از اموال برجاي مانده‌اش پرداخت مي‌شود. اگر اين اموال كفاف ندهد همان مقدار اموال موجود به نسبت، ميان طلبكاران تقسيم مي‌شود.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي مطلب اگر شوهر فوت كند مهريه همسر دوم چه مي‌شود؟ را مطالعه كنيد.

بعد از اينكه فردي فوت مي‌كند رابطه وي با اموالش قطع مي‌شود و به‌طور قهري و غيرارادي، اموال وي به ورثه تعلق مي‌گيرد و به اصطلاح به ارث مي‌رسد.

بحث تقسيم ارث از مسايلي است كه هر خانواده‌اي با آن روبرو مي‌شود و گاه اختلاف نظرهايي در مورد اين كه چه كساني ارث مي‌برند و ميزان ارث هر كدام چقدر است به وجود مي‌آيد. در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع تساوي ارث زن و مرد مي‌پردازيم.

ارث زن

• زن از شوهر در صورت داشتن فرزند يك هشتم ارث مي‌برد.
• چنانچه آن مرد سه يا چهار همسر عقد دائم داشته باشد فقط همين يك هشتم بين آنان تقسيم مي‌شود.
• اگر زن از شوهرش فرزند نداشته باشد يك چهارم ارث مي‌برد.
• اگر مرد چند همسر داشته و فرزندي هم نداشته باشد، فقط همين يك چهارم ميان زنان تقسيم مي‌شود.
• زني كه در اثر ازدواج موقت رابطه زوجيت دارد از همسر فوت شده‌اش ارث نمي‌برد.

ارث مرد

• مرد از زن در صورتي‌كه زن فرزند نداشته باشد يك دوم ارث مي‌برد.
• در صورتي‌كه زن فرزند داشته باشد مرد يك چهارم ارث مي‌برد.
• اگر زن بميرد و وارثي جز شوهرش نداشته باشد شوهر تمام تركه زن را به ارث مي‌برد. ولي اگر شوهر بميرد و وارثي جز زن نداشته باشد زن همان سهم خود را مي‌برد و بقيه دارايي شوهر او همانند تركه بي وارث، به دولت داده مي‌شود.

ارث زن در چه صورتي با مرد مساوي است؟

به‌طور كلي در دو صورت زن و مرد (مذكر و مونث) در ارث مساوي هستند.

 پدر و مادر در اكثر موارد در ارث از ميت (يعني فرزند خود) مساوي هستند مگر در چند صورت:

•  اگر وارث ميت(فرد فوت شده) فقط پدر و مادر او باشند( وارث ديگري نداشته باشد)، مال به سه قسمت مي‌شود. دو قسمت آن را پدر و يك قسمت را مادر مي‌برد. ولي اگر ميت دو برادر، يا چهار خواهر، يا يك برادر و دو خواهر نيز داشته باشد كه همه آنان پدري باشند، (يعني پدر آنان يكي باشند) خواه از مادر يكي باشند يا نه، به واسطه بودنشان مادر يك ششم مال را مي‌برد و بقيه را به پدر مي‌دهند.
•  اگر وارث ميت فقط پدر و مادر و يك دختر باشد. چنانچه ميت علاوه‌بر آن، دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر پدري نيز داشته باشد مال را شش قسمت مي‌كنند. پدر و مادر هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت مي‌برد و يك قسمت باقي‌مانده را چهار قسمت مي‌كنند يك قسمت را به پدر و سه قسمت را به دختر مي‌دهند ( يعني از آن يك قسمت اضافي مادر ارث نمي‌برد). به‌عنوان مثال اگر مال ميت را ۲۴ قسمت كنند ۱۵ قسمت آن را به دختر و ۵ قسمت آن را به پدر و ۴ قسمت آن را به مادر مي‌دهند.

 اگر زن و مرد از خويشاوندان مادري ميت باشند مساوي ارث مي‌برند. اين مورد داراي مصاديق متعددي است از آن جمله:

• برادر و خواهر مادري
• برادرزاده و خواهرزاده مادري
• عمو و عمه مادري
• دايي و خاله مادري

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي كدام اموال از ماليات بر ارث معاف هستند؟ را مطالعه كنيد.

براي آن‌كه بتوانيم اموال متوفي را تقسيم كنيم و گواهي انحصار وراثت بگيريم ابتدا بايد ماليات بر ارث را پرداخت نماييم و با در دست داشتن برگه مالياتي شروع به اقدامات مربوط به گواهي انحصار وراثت نماييم.

ماليات بر ارث مالياتي است كه از وراث متوفي نسبت به سهم‌الارث آن‌ها و با توجه به نرخي كه براي هر طبقه از وراث معين شده است، وصول مي‌شود. در اين مطلب از مجله دلتا به موضوع اموال معاف از ماليات مي‌پردازيم.

ميزان ماليات چقدر است؟

براساس قوانين جديد مهم‌ترين عامل تاثيرگذار در تعيين ميزان اين نوع ماليات، طبقه‌اي است كه فرد وارث در آن قرار دارد. سه طبقه مورد نظر به‌صورت زير هستند:

طبقه اول: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد

طبقه دوم: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آن‌ها

طبقه سوم: عمو، عمه، دايي، خاله و اولاد آن‌ها

براساس ماده ۱۷ قانون ماليات‌هاي مستقيم سال ۱۳۹۵، طبق اين ماده ابتدا اموال باقي مانده فرد فوت شده دسته‌بندي خواهد شد و سپس براساس گروه و دسته مربوطه به آن ماليات تعلق خواهد گرفت.

كم‌ترين درصد ماليات بر ارث متعلق به طبقه اول بوده و درصد اين ماليات براي اين طبقه به‌صورت زير خواهد بود. اين درصد براي طبقات بعدي به ترتيب دو و چهار برابر مي‌شود.

برخي اموال معاف از ماليات بر ارث

• وجوه بازنشستگي، وظيفه و پس‌انداز خدمت و مزاياي پايان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخريد خدمت و مرخصي استحقاقي استفاده نشده
• اثاثيه منزل متوفي
• وجوه پرداختي توسط موسسات بيمه مانند بيمه عمر، خسارت فوت، ديه
• اموال سازمان‌هاي دولتي و وزارتخانه‌هايي كه بودجه آن‌ها متعلق به دولت است.
• اموال شهرداري‌ها
• اموالي كه مالك خاص ندارند يا بلاعوض در اختيار افراد مذكور در بند ۴ قرار مي‌گيرد.

پيشنهاد مطالعه: براي آشنايي با نكات حقوقي نحوه شكايت از صاحبخانه توسط مستاجر را مطالعه كنيد.